اذکار طریقت و فواید آنها
در دنیای امروز، بسیاری از افراد با مشکلات و ناهنجاریهای روحی و روانی همچون افسردگی، غم، خشم، حسد و اضطراب دست و پنجه نرم میکنند. این صفات نامطلوب اغلب بهطور ناگهانی و در زمان و مکان نامناسب ظاهر شده و موجب رنجش فرد و اطرافیان او میشوند. یکی از راهکارهای اثربخش برای مقابله با این مشکلات، گفتن اذکار طریقت است.
ذکر در عرفان و طریقت جایگاه ویژهای دارد و نه تنها قلب، بلکه تمام وجود انسان را صیقل داده و آماده دریافت انوار الهی میکند. این آمادگی میتواند عشق و برکتی که کمبود آنها از علل اصلی مشکلات روحی و روانی است، به زندگی فرد وارد کند. در این قسمت، به بررسی تأثیر ذکر بر روان انسان و نحوه استفاده از اذکار طریقت پرداخته میشود.
اذکار طریقت و شرایط استفاده از آنها
افرادی که بدون اجازه به گفتن اذکار طریقت میپردازند، نه تنها از برکات آن بهرهمند نمیشوند، بلکه ممکن است در معرض آسیبهای روحی قرار گیرند. به همین دلیل توصیه میشود که تنها پس از اخذ طریقت و از طریق برنامه مدون طریقت، که از طرف پیر طریقت ارائه شده، به گفتن اذکار بپردازید.
خواص اذکار دائمی طریقت
اذکار دائمی طریقت که به «اذکار نوزدهگانه» معروفاند، و در قسمت “دستورات طریقت” به طور کامل لیست شده اند، دارای خواص معنوی و روحی عمیقی هستند. هر ذکر بهصورت پیوسته و به تعداد مشخص (صد هزار بار) انجام میشود و ترتیب آنها باید بهدقت رعایت شود، زیرا هر ذکر مقدمهای برای ذکر بعدی است.
ذکر اول: لا اله الا الله
این ذکر، انسان را از تمامی گناهان و صفات ناپسند پاک میکند. نور آن کبود است و نفس اماره را که محل آن در سینه است، تطهیر مینماید.
ذکر دوم: الله
این ذکر فرد را به رحمت الهی نزدیک میکند و برای نفس لوامه که جایگاه آن در قلب است، اثرگذار است. نور آن زرد بوده و صفاتی همچون ریای خفی و اندیشههای ناپسند را از بین میبرد.
ذکر سوم: یا هو
ذکری که ایمان را در قلب تثبیت کرده و فرد را به درجات بالای علم و معنویت میرساند. این ذکر بر نفس ملهمه که جایگاه آن در روح است اثر دارد و نور آن سرخ است.
ذکر چهارم: یا حی
این ذکر تمام ناپاکیهای قلب را از بین میبرد و نفس مطمئنه را که نور آن سفید است، تقویت میکند.
ذکر پنجم: یا واحد
این ذکر حجاب بین انسان و خداوند را برطرف میکند و نفس راضیه که نور آن سبز است را تحت تأثیر قرار میدهد.
ذکر ششم: یا عزیز
ذکری که انسان را از شر نفس بدکار و شیطان حفظ میکند. این ذکر بر نفس مرضیه اثرگذار است که نور آن سیاه است.
ذکر هفتم: یا ودود
این ذکر چشمان و گوشهای باطنی انسان را باز کرده و به نفس کامله مربوط است که نوری ندارد اما مملو از تواضع و عشق به عبادت است.
تأثیر مداومت بر ذکر
اذکار طریقت ابتدا بهصورت زبانی گفته میشوند و با تکرار و حضور قلب، به ذکر قلبی و در مراحل پیشرفتهتر به ذکر سر (یا راز) تبدیل میشوند. ذکر قلبی موجب انس و عشق قلبی به خداوند شده و انسان را در هر حالتی به یاد خداوند مشغول نگه میدارد.
اگر فرد بهطور مستمر به اذکار طریقت بپردازد، این اذکار تمام وجود او را دربرمیگیرند و قلب او را برای دریافت انوار الهی آماده میسازند. در مقابل، ترک اذکار باعث میشود که فرد از برکات و امدادهای الهی محروم شود.
نتیجهگیری
اذکار طریقت با خواص بینظیر خود، راهکاری مؤثر برای غلبه بر مشکلات روحی و روانی و دستیابی به مراتب بالای معنوی هستند. این اذکار، با توجه به شرایط خاص خود و با دریافت اجازه از استاد طریقت، قابل اجرا میباشند. افرادی که بر این اذکار مداومت داشته باشند، در سایه حمایت الهی قرار گرفته و از برکات بیپایان آن بهرهمند میشوند.
اذکار طریقت با خواص بینظیر خود، راهکاری مؤثر برای غلبه بر مشکلات روحی و روانی و دستیابی به مراتب بالای معنوی هستند. این اذکار، با توجه به شرایط خاص خود و با دریافت اجازه از استاد طریقت، قابل اجرا میباشند. افرادی که بر این اذکار مداومت داشته باشند، در سایه حمایت الهی قرار گرفته و از برکات بیپایان آن بهرهمند میشوند.
ذکرهای جمعی و حلقات ذکر
ذکرهای جمعی یا حلقات ذکر از اعمال بسیار مهم و مورد تأکید در طریقت قادری کسنزانی هستند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در حدیثی میفرمایند:
إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ لَتَصْدَأُ وَجِلَاؤُهَا قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ وَحُلُوقُ الذِّكْرِ
(دلها زنگ میزنند و صیقل آنها در قرائت قرآن و حضور در حلقات ذکر است).
همچنین ایشان فرمودند:
إِذَا مَرَرْتُمْ بِرِيَاضِ الْجَنَّةِ فَارْتَعُوا
(هرگاه از باغهای بهشت عبور کردید، بهره بگیرید).
وقتی از ایشان پرسیدند که باغهای بهشت چیستند، پاسخ دادند:
“حَلَقُ الذِّكْرِ” (حلقههای ذکر).
جنبش و تحرک در ذکر
از دیدگاه طریقت قادری کسنزانی، جنبش و تحرک در هنگام ذکر ضروری است. خداوند در قرآن (سوره نحل، آیه ۴۸) میفرماید:
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَىٰ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالشَّمَائِلِ سُجَّدًا لِلَّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ
(آیا به آفریدههای خداوند نگاه نکردند که چگونه سایههایشان از راست و چپ گسترده میشود و فروتنانه به درگاه خدا سجده میکنند؟).
تأثیر طبل، دف و حرکات سماع
نواختن طبل و دف و حرکات سماع در مجالس ذکر، نشاط و طراوت روحی را افزایش میدهد و تأثیر زیادی بر جذب جوانان به فرهنگ اسلامی دارد. همچنین، صوت خوش در قرائت قرآن و اذکار، قلب را به نور الهی متصل میسازد. عارف بزرگ، سعدی شیرازی، در این خصوص چنین میگوید:
اشتر به بانگ عرب در حالت است و طرب
گر ذوق نیست تو را کژطبع جانوری
یعنی حتی شتر از بانگ خوش به وجد میآید؛ اگر کسی لذتی نمیبرد، نشانه کجطبعی اوست.
برکات ذکر جمعی
حلقات ذکر جمعی معمولاً در تکیهها یا خانقاهها یک یا دو روز در هفته برگزار میشود و فرصت انتقال نور و برکت الهی را میان مریدان فراهم میآورد. ذکر جمعی همچون بارشی از نور و برکت است که شرکتکنندگان با حرکات سماع آن را جذب میکنند. حالات ظاهری افراد در این مجالس از جمله نمناک شدن و درخشش چشمان و ایجاد آرامش، نشانه دریافت برکت الهی است.
ذکر جمعی، برکتهای چندین برابر نسبت به ذکر فردی ایجاد میکند. همانگونه که اگر ذرهبین نور را متمرکز کند، میتواند کاغذی را آتش بزند، ذکر جمعی نیز نوری متمرکز و نیرومند را بر قلوب مریدان جاری میسازد.
خداوند در آیه ۱۴ سوره مطففین میفرماید:
كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا كَانُوا يَكْسِبُون
(نه چنین است، بلکه زنگاری است بر دلهایشان به خاطر آنچه انجام دادهاند).
اهمیت حب و طلب در ذکر
افرادی که در ذکر جمعی با عشق و طلب بیشتری شرکت میکنند، برکات بیشتری جذب میکنند. تقویت این طلب از طریق انجام اعمال خیر، پرهیز از هوای نفس، و رعایت اعتدال در خوردن و آشامیدن حاصل میشود. ذکر جمعی فرصتی بینظیر برای پالایش دلها، استجابت دعاها، و بهرهمندی از نور و رحمت الهی است.
حرکات ذکر جمعی
حرکات ذکر جمعی در طریقت کسنزانی در سه فیلم زیر نمایش داده شده است.